พระไตรปิฎก ที่มีการจดเป็นลายลักอักษรณ์
แม่นยำเพียงไร?
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — —

ช่วงต่อมา คือระยะที่รักษาพุทธพจน์และเรื่องเกี่ยวข้องในพระไตรปิฎก
ทั้งหมดไว้เป็นลายลักษณ์อักษร หรือ การรักษาไว้กับวัตถุภายนอก
เริ่มเมื่อประมาณ พ.ศ.460 ที่มีการสังคายนาครั้งที่ 4 ณ อาโลกเลณสถาน
ในลังกาทวีป

สังคายนาครั้งที่ 4 นี้ เกิดจากเหตุผลที่ปรารภว่า เมื่อเหตุการณ์
บ้านเมืองสภาพแวดล้อมผันแปรไป เกิดมีภัยที่กระทบต่อการทำหน้าที่สืบต่อ
ทรงจำพุทธพจน์ และคนต่อไปภายหน้าจะเสื่อมถอยสติสมาธิปัญญา เช่นมี
ศรัทธาและฉันทะอ่อนลงไป จะไม่สามารถรักษาพุทธพจน์ไว้ด้วยมุขปาฐะ
จึงตำลงกันว่า ถึงเวลาที่จำต้องจารึกพระไตรปิฎก ลงในใบลาน

ในแง่หนึ่ง การจารึกเป็นลายลักษณ์อักษรนี้ ดูเหมือนจะมีความ
แน่นอนและมั่นคงถาวรดังต้องการ คือจะคงอยู่อย่างนั้นๆ จนกว่าวัสดุจะผุ
สลาย หรือสูญหาย หรือถูกทำลายไป แต่วิธีรักษาแบบนี้ มีจุดอ่อนที่ทำให้
บุคคลเกิดความประมาท ด้วยวางใจ ว่ามีพระไตรปิฎกอยู่ในใบลาน
หรือเล่มหนังสือแล้ว ความเอาใจใส่ที่จะสาธยาย ทวนทาน หรือแม้แต่เล่าเรียน
ก็ย่อมหย่อนลงไป หรือถึงกับกลายเป็นความละเลย

อีกประการหนึ่ง การจารึกในสมัยโบราณ ต้องอาศัยการคัดลอก
โดยบุคคล ซึ่งเมื่อมีการคัดลอกแต่ละครั้ง จะต้องมีการพลั้งเผลอผิดพลาด
ตกหล่น ทำให้ตัวอักษรเสียหายเป็นตัวๆ หรือแม้แต่หายไปเป็นบรรทัด
ยิ่งบางทีผู้ที่มีหน้าที่รักษาไม่ถนัดในงานจารเอง ต้องให้ช่างมาจารให้
บางทีผู้จารไม่รู้ไม่ชำนาญภาษาบาลี และ พุทธพจน์ หรือแม้กระทั่งไม่รู้ไม่เข้าใจเลย
ก็ยิ่งเสี่ยงต่อควรความผิดพลาด อย่างที่ในสังคมไทยโบราณ
รู้กันดี ในเรื่องการคัดลอกตำรายา ดังคำที่พูดกันมาว่า "ลอกสามทีกินตาย"

ด้วยเหตุนี้ การรักษาพระไตรปิฎกในยุคฝากไว้กับวัตถุ
นอกตัวบุคคลนี้ จึงต้องใช้วิธีทำฉบับใหญ่ ของส่วนรวมที่จารึกและ
ทบทวนทานกันอย่างดีแล้ว รักษาไว้ที่ศูนย์กลางแห่งหนึ่ง เป็นหลักของหมู่คณะ
ของสงฆ์ทีั้งหมด หรือของประเทศชาติ

ประจวบว่า ในยุคที่รักษาพุทธพจน์เป็นลายลักษณ์อักษรนี้
พระพุทธศาสนา ได้เจริญแพร่หลายไปเป็นศาสนาแห่งชาติของหลายประเทศ
ของตนๆไว้ และดูแลสืบทอดกันมาให้มั่นใจว่ายังคงอยู่บริสุทธิ์บริบูรณ์
ดังเช่นในประเทศไทย ที่มีการสังคายนาในสมัยพระเจ้าติโลกราช
(ดิลกราช) แห่งอาณาจักรล้านนา และการสังคายนา ในสมัยรัชกาลที่ ๑
แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ปัจจุบัน เป็นต้น

ในเวลาที่เรามีการตรวจชำระพระไตรปิฎกครั้งหนึ่ง เราก็เอาของทุก
ประเทศมาสอบทานเทียบเคียงกัน เพื่อดูว่ามีข้อความถ้อยคำหรือตัวอักษร
ไหนผิดเพี้ยนกันไหม อย่างชื่อ พระอัญญาโกณฑัญญะ เป็นต้น
ความแตกต่างๆ แม้แต่นิดเดียว เราก็บันทึกไว้ให้รู้ในเชิงอรรถ

แม้ว่ากาลเวลาจะผ่านล่วงไปเกินพันปี เมื่อนำพระไตรปิฎกที่ประเทศ
พุทธศาสนาแต่ละประเทศรักษาไว้มาเทียบกัน ก็พูดได้โดยรวมว่า เหมือนกัน
ลงกัน แม้จะมีตัวอักษรที่ผิดแผกแตกต่างกันบ้าง เช่น จ เป็น ว บ้าง เมื่อ
เทียบโดยปริมาณทั้งหมดแล้ว ก็นับว่าเล็กน้อยยิ่ง ถึงความถูกต้อง
แม่นยำในการรักษาที่ทำกันมาด้วยความตั้งใจและตระหนักถึงความสำคัญ
อย่างแท้จริง

(อ้างอิงค์ข้อมูลจากหนังสือ
"พระไตรปิฎก สิ่งที่ชาวพุทธต้องรู้ โดย ป.อ.ปยุตฺโต)

หนังสือพระไตรปิฎกฉบับสำหรับประชาชน และเป็นฉบับมาตรฐาน ทางวิชาการ


ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา


ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา


ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา


ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา


ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา

อไปแล้ว

ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนา
ที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนาที่ถ่ายภาพ : ณ ศูนย์เผยแพร่พระไตรปิฎกและหนังสือพระพุทธศาสนาศาสนา